Twijfels over biomassa: de Vattenfall centrale in Diemen op losse schroeven

Waarom een biomassacentrale in Diemen?

Maar eerst: hoe zat het ook alweer? Waarom wil Vattenfall zo graag een biomassacentrale in Diemen neerzetten?

De oorspronkelijke plannen waren ambitieus: de grootste biomassacentrale van Nederland bouwen. Belangrijkste doel: voor de stadsverwarming van Amsterdam en Almere zorgen. Op dit moment draait de stadsverwarming van deze steden nog op aardgas uit de gascentrale van Vattenfall, ook in Diemen.

De tweede belangrijke reden van Vattenfall voor de bouw van de centrale is om daarmee te voldoen aan de eisen van het Klimaatakkoord. In dit belangrijke rapport, dat tot regeringsbeleid is benoemd, staat onder andere dat we van fossiele brandstoffen (zoals aardgas) af moeten.

Ambitieus plan staat onder druk

Van ambitieus plan vol goede bedoelingen, naar twijfel en uitstel. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Een belangrijke reden is dat de discussie over biomassa de laatste jaren flink is opgelaaid. Het bleef niet alleen bij discussies, want er is ook stevig actie gevoerd en geprotesteerd door tegenstanders van de centrale. Ook vanuit de politiek kwam er steeds meer kritiek op biomassa.

Vattenfall kreeg daardoor het gevoel dat ze er alleen voor staan, in een discussie met alleen maar tegenstanders. Het energieconcern vond het tijd voor een pas op de plaats. Vattenfall wil nu graag eerst dat de politiek zich duidelijk uitspreekt: is biomassa nog wel gewenst? Zo ja, krijgen we het dan wel voor elkaar met zoveel tegenstand, en hoe? En zo nee, wat zijn dan de alternatieven?

Wat is biomassa nu eigenlijk precies?

Biomassa is een afkorting van biologische massa. Het bestaat uit zowel plantaardig als dierlijk materiaal, bijvoorbeeld hout en mest. Maar ook van bijvoorbeeld groente-, fruit- en tuinafval (gft) wordt biomassa gemaakt. Biomassa wordt door vergisting, verbranding of vergassing omgezet in brandstof, stroom of warmte.

We onderscheiden twee hoofdsoorten biomassa:

1. De eerste is biomassa van afval of restproducten, bijvoorbeeld het eerder genoemde gft, maar ook snoeiafval, rioolwaterslib, of agrarisch afval.
2. De tweede hoofdsoort is biomassa van grondstoffen die speciaal zijn geteeld om er biomassa van te maken. Voorbeelden daarvan zijn suikerriet, maïs en palmolie.

Biomassa in de vorm van houtkorrels: houtpellets genoemd.

Waarom is biomassa omstreden?

Biomassa is toch biologisch? Puur natuur dus? Dat ligt wat ingewikkelder, en over dit onderwerp is dan ook de laatste jaren veel discussie.

Een belangrijk twistpunt over biomassa is het begrip duurzaam. Mag je biomassa duurzaam noemen? Bij zonne-energie bijvoorbeeld is het duidelijk: even simpel gesteld, de zon is onuitputtelijk dus mag je zonne-energie duurzaam noemen. Bij biomassa is dat wat complexer.

Neem bijvoorbeeld hout als bron voor biomassa. Je kunt stellen dat als je bomen kapt voor biomassa, de voorraad bomen onuitputtelijk is. Als je bomen hebt gekapt voor biomassa groeien er daarna toch weer nieuwe bomen? Maar is dat wel zo? Je moet dan wel zeker weten dat voor elke gekapte boom er een nieuwe wordt geplant. En dan nog, hoeveel jaren duurt het voordat de nieuwe bomen genoeg zijn gegroeid om de gekapte bomen volledig te compenseren? Als je niet oppast, kan het kappen van bomen voor biomassa dus leiden tot ontbossing. Zo vormt biomassa indirect ook een bedreiging voor de diversiteit van dieren en planten.

Gelukkig zijn er regels en afspraken over het zo duurzaam mogelijk verkrijgen van biomassa, maar helaas gebeurt het toch regelmatig dat bedrijven de regels overtreden.

Nadelen van biomassa

Nog een controversieel punt betreft houtkorrels, een veelgebruikt onderdeel van biomassa: bij het verbranden van houtkorrels komt meer CO2 vrij dan bij fossiele brandstoffen zoals olie en gas. Dit komt omdat hout minder efficiënt brandt dan kolen of gas. Uit metingen tijdens verbranding in de Amercentrale (een bekende elektriciteitscentrale in Geertruidenberg waar steenkool en biomassa gestookt wordt) bleek het volgende: om dezelfde hoeveelheid elektriciteit op te wekken, levert het verbranden van houtkorrels 15% meer CO2 uitstoot op dan steenkool, en maar liefst 95% meer dan gas.

Een ander vaak genoemd nadeel van biomassa betreft de speciaal voor biomassa geteelde producten, zoals suikerriet, maïs en palmolie. Als veel boeren overstappen op teelt voor biomassa, kan dat ten koste gaan van de voedselproductie. En dat kan weer leiden tot stijgende voedselprijzen.

Voordelen van biomassa

Als er alleen maar nadelen waren was de discussie natuurlijk snel klaar, maar er zijn ook voordelen aan biomassa. Een voordeel is bijvoorbeeld de mengbaarheid. Biomassa is te gebruiken in combinatie met bijvoorbeeld kolen, en die flexibiliteit is handig voor de energieleveranciers.

Een ander voordeel is de relatief stabiele aanlevering. Simpel gesteld: voor zonnepanelen heb je zon nodig, maar die schijnt niet altijd. Voor windenergie heb je wind nodig, maar het waait niet altijd even hard. Bij biomassa spelen schommelingen in het aanbod veel minder.

We noemden al bij de nadelen de hogere CO2 uitstoot bij houtkorrels. Bij biomassa met een andere samenstelling, bijvoorbeeld van organisch afval, kan de CO2 uitstoot juist weer lager zijn dan die van fossiele brandstof.

Hoe nu verder?

Komt de biomassacentrale van Vattenfall in Diemen er wel of niet? Het is op dit moment nog niet met zekerheid te zeggen. Proteststemmen tegen biomassa klinken steeds heftiger. Dat beperkt zich niet tot debatten in de krant of op tv, of op social media. Ook in de gemeenteraden van de Almere en Amsterdam, steden voor wie de bouw van de centrale een heet hangijzer is, is er veel debat tussen voor en tegenstanders.

In Amsterdam is nu zelfs een meerderheid in de gemeenteraad tegen de komst van de biomassacentrale. De gemeente waar de centrale moet komen, Diemen, kwam pas geleden met een oproep aan politiek Den Haag om de bouw van de centrale te stoppen.

Er staat dus best veel druk op het besluit om verder te gaan met de bouw van de centrale of niet. Veel zal afhangen van het kabinet. Binnenkort komt de Sociaal Economische Raad (SER) met een rapport over duurzaamheidseisen voor biomassa. Daar zal het kabinet zeker serieus naar kijken en in de besluitvorming meenemen.

Vattenfall wil wel graag verder, maar eist dat de regering duidelijk maakt wat ze wil met biomassa. Pas daarna wil Vattenfall opnieuw rond de tafel gaan zitten met alle betrokkenen.  Het verhaal van de biomassacentrale in Diemen heeft voorlopig een open einde.